Çoklu protokol etiket anahtarlama (MPLS) yüksek performanslı ağlarda bir bilginin bir ağ düğümünden diğerine aktarılmasını sağlayan bir mekanizmadır. MPLS uzak iki düğüm arasında sanal bağlantı kurulumunu kolaylaştırır. Değişik ağ protokollerine ait paketlerin sarmalanmasını sağlar.
MPLS yüksek derecede ölçeklenebilir ve protokolden bağımsız bir bilgi taşıma sistemidir. MPLS ağlarında bilgi paketlerine etiketler atanır ve paket aktarım işlemi paketin içeriğinden bağımsız olarak yalnızca bu etiketlerin içeriklerine bağlı olarak yapılır. Bu durum aradaki mekanizmadan ve kullanılan protokollerden bağımsız olarak noktadan noktaya iletişim devrelerinin kurulmasına olanak sağlar. Bu sistemin en büyük faydası ATM, Frame Relay, SONET veya Ethernet gibi herhangi bir ''Bilgi Bağlantı Katmanı'' teknolojisine ve değişik trafikler oluşturmak için kullanılan çoğul ikinci katman ağlarına olan ihtiyacı elimine etmektir. MPLS ''Paket Anahtarlama Ağları'' ailesinin bir üyesidir. Bu mekanizma herhangi bir OSI Model katmanında çalışabilir. Genelde geleneksel olan 2. katman ve 3. katman arasında kullanılır ve bu yüzden 2.5'uncu katman protokolü olarak adlandırılır. Genelde devre temelli kullanıcılar ve paket anahtarlama temelli kullanıcılara yönelik birleşmiş bir bilgi taşıma sistemi kurulması amacıyla kullanılan bir datagram servis modelidir. IP paketleri ve doğal ATM, SONET ve Ethernet çerçeveleri dahil olmak üzere birçok değişik trafiğin taşınmasında kullanılabilir.
Önceleri aynı amacı gerçekleştirmek amacıyla Frame Relay ve ATM gibi birçok değişik teknoloji uygulanmaktaydı. Aslında MPLS teknolojisi ATM sisteminin güçlü ve zayıf tarafları göz önünde bulundurularak geliştirilmiştir. Bir çok ağ mühendisinin üzerinde hemfikir olduğu bir konu var ki bu da ATM teknolojisinin değişik uzunluktaki çerçeveler(frame) için bağlantı-uyumlu servis sağlayan ve daha az ek yük gerektiren farklı bir protokolle değiştirilmesi gerektiğidir. MPLS şu an bu tür teknolojilerin bazılarının yerini almış durumdadır.
MPLS özel olarak ATM'in standart, hücresel anahtarlama ve sinyalleme protokolüyle birlikte gelir. Modern optik ağlar o kadar hızlıdır ki (40 gb/sn ve ötesi) 1500 bytelık paketler bile hiçbir gerçek zamanlı gecikmeye uğramadan aktarılır. Böylece küçük ATM hücrelerinin modern ağların çekirdeklerinde gerekli olmadığını MPLS tarafından tanınır.
MPLS halihazırda birçok IP tabanlı ağda kullanılmaktadır ve IETF tarafından RFC 3031 koduyla standartlaştırılmıştır. Pratik olarak MPLS IP datagramlarını ve ethernet trafiğini aktarmak için kullanılmaktadır. Hem IPv4 hem IPv6 teknolojisinde kullanılabilir. Asıl geliştirilme amacı yönlendirme hızını arttırmak olmasına rağmen ASIC, TCAM ve CAM-temelli teknolojilerin ortaya çıkmasıyla buna gerek kalmamıştır. Bu yüzden MPLS'in şu an esas kullanım amacı kısıtlı trafik mühendisliğini uygulamak ve IPv4 ağlarında 2.Katman/3.Katman servis sağlayıcı VPN tiplerinin kullanımını sağlamaktır. MPLS T1, ATM ve Frame Relay gibi teknolojileri desteklemektedir.
MPLS'İN ÇALIŞMASI
MPLS paketlerin önüne bir veya birden fazla MPLS etiketi ekleme prensibine göre çalışır. Buna etiket yığını denir. Her etiket yığını girdisi 4 bölümden oluşur:
- 20 bitlik etiket değeri.
- QoS (Servis Kalitesi) ve ECN (Açık Tıkanıklık Bildirimi) için 3 bitlik trafik sınıfı bölümü.
- 1 bitlik yığın sonu işareti. Bu işaret mevcut etiketin yığın içerisindeki son etiket olduğunu belirtir.
- 8 bitlik TTL (yaşam süresi) bölümü.
MPLS etiketli paketler IP tablosu yerine bir etiket okuma işlemine göre aktarılır. Bu şekilde aktarım daha hızlıdır. Çünkü herhangi bir CPU harcaması söz konusu değildir.
MPLS ağlarının çıkış noktalarındaki yönlendiricilere ''Etiket Kenar Yönlendiricileri'' (LER) denir. Bunlar gelen pakete bir MPLS etiketi ekler ve çıkış arayüzünden bu şekilde paketi gönderir. Yönlendirmeyi sadece etiketlere göre yapan yönlendiricilere ''Etiket Anahtarlama Yönlendiricileri'' (LSR) denir. Bazı uygulamalarda LER'e gelen paket önceden etiketlenmiştir ve LSR yönlendiricileri pakete ikinci bir etiket daha ekler.
Paketler, LER ve LSR'ler arasında ''Etiket Dağıtım Protokolü'' kullanılarak aktarılır. MPLS ağı içerisinde bulunan LSR'ler daha sonraları paketleri aktarmak için kullanılmak üzere ağın genel bir haritasını çıkarır. Bunu standart prosedürleri uygulamak suretiyle etiket ve erişilebilirlik bilgilerini düzenli olarak degişerek gerçekleştirir. "Etiket Anahtarlama Yönleri" (LSP) ağ yöneticisi tarafından ağ temelli IP sanal özel ağları oluşturmak veya ağ içerisinde trafiği belirlenmiş özel bir yolda akıtmak gibi değişik amaçları gerçekleştirmek için kullanılır. Birçok yönden LSP'lerin; ATM ve veya Frame Relay ağlarındaki PVC'lerden herhangi bir belirgin farkı yoktur. Tek fark PVC'lerin özel bir 2. katman teknolojisine bağımlı olmamalarıdır. MPLS temelli bir sanal özel ağda (VPN); VPN'e bağlı giriş ve çıkış yönlendiricileri yani LSR'ler genellikle PER (Sunucu Kenarı Yönlendiricileri) olarak adlandırılır. Paketlere herhangi bir işlem yapmadan transit olarak geçiren yönlendiriciler da PR (Sunucu Yönlendirici) olarak adlandırılır.
MPLS tüneline aktarılmak üzere giriş yönlendiricisine gelen etiketlenmemiş bir paketin ilk olarak yönlendirici tarafından hangi "Aktarım Eşdeğerlik Sınıfı" (FEC)'nda olduğu belirlenir, sonra yeni oluşturulmuş MPLS başlığına bir veya birden fazla etiket eklenerek bu tünele iletilmek üzere bir sonraki yönlendiriciye aktarılır.
Etiketlenmiş bir paket MPLS yönlendiricisi tarafından alındığında ilk olarak en üstteki etiket tetkik edilir. Daha sonra katman değiş-tokuş prensiplerine göre paketin etiket yığınında "push" (ekleme) ve "pop" (çıkarma) işlemleri uygulanabilir. Yönlendiricilerde en üst etikete göre hangi işlemi uygulayacaklarına yönelik önceden oluşturulmuş tarama tabloları vardır. Böylece paket işlemleri çok hızlı bir şekilde gerçekleştirilir.
Değiş-tokuş operasyonlarında etiket yenisiyle değiştirilir ve paket tüm yol boyunca bu yeni etiketle ilerler.
"Push" işleminde yeni etiket mevcut etiketin üstüne doğru itilir yani paket MPLS'in farklı bir katmanına kapsüllenir. Bu işlem MPLS'in hiyerarşik paket yönlendirimini mümkün kılar. Bu özellik MPLS VPN'leri tarafından kullanılır.
"Pop" işleminde etiket daha alttaki etiketi ortaya çıkarmak için paketten silinir. Bu işleme kapsülden çıkarma denir. Çıkarılan etiket yığındakı son etiket ise paket MPLS tünelini terk eder. Bu genelde çıkış yönlendiricisi tarafından yapılır.
Bu işlemler sırasında paketin içeriğinden bağımsız olarak MPLS etiket yığınına göre yönlendirme yapılır. Transit yönlendiricisi tipik olarak sadece etiket yığını içerisinde en üstteki etikete göre işler. Paket iletimi etiketin içeriğine göre gerçekleşir, bu şekilde protokolden bağımsız paket aktarımı sağlanır. Bu durum protokole göre çalışan yönlendirme tablolarının kullanılmasını önleyerek her sıçramada gerçekleşen pahalı IP en uzun ön başlık eşleşiminin kullanılmasına gerek kalmamasını sağlar.
Çıkış yönlendiricisinde en son etiket çıkarıldığında sadece paket kalır. Bu bir IP paketi veya farklı türde herhangi bir paket olabilir. Çıkış yönlendiricisi artık paket aktarımını yaparken etiketlerden yardım alamayacağı için paket aktarımı için yönlendirme bilgisine ihtiyaç duyar. MPLS transit yönlendiricisinin böyle bir ihtiyacı yoktur.
Bazı özel durumlarda en son etiket çıkış yönlendiricisine gelmeden önce yani transit yönlendirici üzerindeyken de çıkarılabilir. Buna "Sondan Önceki Sıçrayış Çıkarımı" (PHP) denir. Bu durum çıkış yönlendiricisinin birçok paketin MPLS tüneline geçişinin gerçekleştirildiği durumlarda ortaya çıkar. Bu şekilde aşırı CPU tüketimi durumu ortaya çıkar. Doğrudan çıkış yönlendiricisine bağlı transit yönlendiricisiyle PHP kullanarak en son etiketi çıkış yönlendiricisine varmadan söker. MPLS, ATM sanal devre belirleyicisinden faydalanarak mevcut ATM ağ altyapısını da kullanabilir veya tersi de olabilir.
MPLS yollarını yönetmek için kullanılan iki standart protokol vardır. CR-LDP (Kısıtlama Temelli Yönlendirici Etiket Dağıtım Protokolü) ve RSVP-TE ( Kaynak Rezerv Protokolü'nün(RSVP) trafik mühendisliği için kullanılan bir çeşidi). MPLS başlığı MPLS yolu üzerindeki bilginin tipi ile ilgili bir bilgi içermez. Eger ağ yöneticisi aynı tipteki iki yönlendiricisinden iki farklı trafik geçirmek isterse her değişik trafik tipi için ayrı birer MPLS yolu kurmalıdır.
